Kalendarium z życia i działalności MARIANA REJEWSKIEGO na tle wydarzeń związanych z historią maszyny szyfrującej ENIGMA
1905 – 1923 okres bydgoski
- 08.1905 – narodziny Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy na ul. Wileńskiej 6, najmłodszego z siedmiorga dzieci Józefa Rejewskiego, kupca branży tytoniowej oraz Matyldy z Thomsów, córki toruńskiego browarnika
- 1912 – 1915 – nauka w szkole elementarnej przy Miejskiej Szkole Realnej w Bydgoszczy
- 1915 – 1923 – nauka w Królewskim Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, a od 1920 r. w Państwowym Gimnazjum Klasycznym
- 1915 lato – holenderscy oficerowie marynarki por. T. van Hengelo i por. R.P.C. Spengler, stacjonujący w Batawii, uruchamiają maszynę do szyfrowania, protoplastę nowej generacji urządzeń do tajnego przekazu radiowego
- 04.1918 – mieszkaniec Berlina, elektryk inż. dr Artur Scherbius kieruje list do Cesarskiej
Marynarki Wojennej, oferując świeżo opatentowaną (23.02.1918) maszynę elektromechaniczną, o całkowicie nowej zasadzie działania, opartą na wirniku szyfrującym poszczególne litery – propozycja nie zostaje przyjęta
1915 lato holenderscy oficerowie marynarki por. T. van Hengelo i por. R.P.C. Spengler,
stacjonujący w Batawii, uruchamiają maszynę do szyfrowania, protoplastę
nowej generacji urządzeń do tajnego przekazu radiowego
15.04.1918 mieszkaniec Berlina, elektryk inż. dr Artur Scherbius kieruje list do Cesarskiej
Marynarki Wojennej, oferując świeżo opatentowaną (23.02.1918) maszynę
elektromechaniczną, o całkowicie nowej zasadzie działania, opartą na wirniku
szyfrującym poszczególne litery – propozycja nie zostaje przyjęta
1918 grudzień zorganizowanie pierwszych struktur służby radiowywiadowczej
w odradzającym się Wojsku Polskim
1919 sierpień – polski radiowywiad odczytuje kilka tysięcy szyfrogramów Armii Czerwonej,
1920 koniec walnie przyczyniając się do zwycięstwa w wojnie polsko – bolszewickiej
1919 październik utworzenie Wydziału II (zwanego później Wydziałem Radiowywiadu, Szyfrów
Specjalnych lub Szyfrów Obcych) Biura Szyfrów (Wywiadowczego) Oddziału II
Informacyjnego Naczelnego Dowództwa WP (Sztabu Generalnego WP)
7.10.1919 Holender, inż. Hugo Koch opatentowuje maszynę szyfrującą
„Geheimschrijfmachine” („maszynę do tajnego pisma”)
1920 styczeń początki współpracy polsko – francuskiej w dziedzinie łamania kodów
i szyfrów niemieckich
1921 – 1929 Scherbius odkupuje patent Kocha, wielokrotnie udoskonala maszynę, którą
nazywa Enigmą (łac. zagadka, łamigłówka) i oferuje jej egzemplarze w tzw.
wersji handlowej na wolnym rynku
1.06.1921 śmierć Józefa Rejewskiego, ojca Mariana
1923 – 1932 okres poznański
1923 – 1929 studia na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu
Poznańskiego u prof. Zdzisława Krygowskiego
1925 początek seryjnej produkcji wojskowej wersji Enigmy w firmie Scherbiusa
1926 – 1945 szwedzki wynalazca, inż. Boris Hagelin wprowadza na rynek wielowirnikową
maszynę szyfrową o niewielkich wymiarach, która trafia na wyposażenie armii
kilku państw
1926 polski wywiad uzyskuje handlową wersję Enigmy, zakupiona w Niemczech przez
podstawionego szwedzkiego przedsiębiorcę
9.02.1926 niemiecka marynarka wojenna (Reichsmarine) wprowadza Enigmę w wersji C
(Funkschluessel C) z trzema wirnikami szyfrującymi i dwoma zapasowymi oraz
klawiaturą na 29 liter
1927 – 1928 Oddział II Sztabu Generalnego WP inicjuje prace nad niemieckim szyfrem
maszynowym, angażując wybitnych matematyków uniwersyteckich z Warszawy
i jasnowidza Stefana Ossowieckiego – bez rezultatu
1927 Rejewski staje przed Komisją Poborową w Poznaniu i otrzymuje kategorię „C”
– strzelec nieprzeszkolony z cenzusem
1928 pracownik wywiadu inż. Antoni Palluth, bracia Ludomir i Leonard Danilewicz
oraz Edward Fokczyński zakładają w Warszawie Wytwórnię Radiotechniczną
„AVA”, produkującą sprzęt radiowy dla polskiej armii
15.07.1928 Niemcy wprowadzają Enigmę G do Wojsk Lądowych (Reichswehry) z trzema
wirnikami i z klawiaturą na 26 liter, bez tzw. umlautów – polskie stacje
nasłuchowe w Starogardzie Gdańskim, Poznaniu, Krakowie – Krzesławicach oraz
centralna w Warszawie zaczynają regularnie rejestrować niemieckie depesze
zaszyfrowane maszynowo
1928 wrzesień z polskiej inicjatywy zapoczątkowano wymianę depesz szyfrowanych Enigmą
z biurem francuskiego radiowywiadu
1929 styczeń pracownicy polskiego wywiadu oraz L. Danilewicz dokonują oględzin, rozbierają
i fotografują handlową Enigmę, odkrytą przypadkowo przez celników na
lotnisku Okęcie, w omyłkowo skierowanej niemieckiej przesyłce
15.01.1929 z inicjatywy szefa Biura Szyfrów 4 (szyfry niemieckie), kpt. Maksymiliana
Ciężkiego, pioniera wykorzystania w kryptologii przygotowanych
profesjonalistów, na Uniwersytecie Poznańskim zostaje otwarty kurs dla
przeszło 20 wybranych studentów matematyki, wywodzących się z dawnego
zaboru pruskiego i austriackiego – Rejewski uczestniczy w kilku pierwszych
wykładach
1929 – 1939 pracownicy zakładów „AVA” konstruują na wzór skopiowanej Enigmy
handlowej, a potem udoskonalają, polską wersję maszyny do szyfrowania
Lacida (LCD: L – Langer, C – Ciężki, D – Danilewicz) przeznaczoną do utrzymania
poufnej komunikacji radiowej pomiędzy wyższymi dowództwami
1929 luty obrona pracy magisterskiej nt. „Opracować teorię funkcji podwójnie
periodycznych drugiego i trzeciego rodzaju oraz wskazać jej zastosowanie”
1.03.1929 uzyskanie dyplomu magistra filozofii z zakresu matematyki
1929 lato – staż naukowy na uniwersytecie w Getyndze – doskonalenie metod
1930 lato statystycznych i matematyka ubezpieczeniowa
1.10.1929 – ośmiu najbardziej utalentowanych uczestników kursu kryptologii doskonali
1932 lato swoje umiejętności w nowo utworzonej filii BS4 w Poznaniu, w podziemiach
Komendy Miasta – Rejewski dołącza po powrocie z Getyngi
12.05.1930 Niemcy wprowadzają w Wojskach Lądowych nową wersję maszyny, Enigma I,
wzbogaconą z przodu o tzw. centralkę, łącznicę z 26 podwójnymi
wtykami
1.09.1930 – młodszy asystent w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Poznańskiego
1932 lato u prof. Z. Krygowskiego
30.10.1930 kpt. Gustave Bertrand obejmuje stanowisko szefa Służby Informacyjnej
francuskiego Sztabu Generalnego (Sekcja „D”, radiowywiad)
1931 listopad francuski wywiad werbuje niemieckiego agenta, Hansa – Thilo Schmidta
(„Asche”) i uzyskuje dostęp do materiałów dotyczących Enigmy
7.12.1931 pierwsza wizyta Bertranda w Warszawie i udostępnienie Polakom dwóch
dokumentów przekazanych przez „Asche”: instrukcji obsługi Enigmy
i wskazówek do nastawiania kluczy
1932 lato rozwiązanie filii BS4 w Poznaniu, propozycja zatrudnienia trzech najlepszych
kursantów w Sztabie Głównym: M. Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego
Różyckiego
1932 – 1939 okres warszawski
1.09.1932 początek pracy trzech młodych adeptów kryptologii w BS4 II Oddziału Sztabu
Głównego WP, w Pałacu Saskim w Warszawie
1932 wrzesień złamanie czteroliterowego kodu niemieckiej marynarki wojennej przez trójkę
początkujących kryptologów
1932 październik – samodzielna praca Rejewskiego nad rozszyfrowaniem Enigmy, w sekrecie
grudzień przed kolegami i po godzinach pracy
1932 pocz. grud. Rejewski otrzymuje egzemplarz zakupionej Enigmy handlowej
7 – 11.12.1932 następna wizyta mjr. Bertranda w Warszawie – przekazanie Polakom kolejnych
materiałów dotyczących Enigmy
8.12.1932 Rejewski otrzymuje fotokopię instrukcji obsługi wojskowej Enigmy wraz z jej
zdjęciem oraz kluczami dziennymi z września i października 1932r.
1932 do końca wykorzystując sformowane twierdzenie o iloczynie permutacji, Rejewski
grudnia przeprowadza atak kryptologiczny na szyfry Enigmy, w wyniku którego tworzy
matematyczny model maszyny zawierający: wewnętrzne okablowanie
wirników, sposób ich połączenia z klawiaturą oraz układ przewodów w wirniku
wstępnym i odwracającym – jest to największy w dziejach indywidualny sukces
kryptologiczny
1932 koniec odczytanie pierwszych telegramów zaszyfrowanych Enigmą
1933 styczeń połączenie trzech kryptologów w jeden, odtąd stale współpracujący ze sobą
zespół, komórka „E”
1933 początek opracowanie metod odtwarzania kluczy dziennych Enigmy oraz znajdowania
początkowych nastaw maszyny przed rozpoczęciem szyfrowania
1933 luty Różycki opracowuje „metodę zegara” tzn. określenia, który z trzech wirników
pierwszy odbiera impulsy z klawiatury
1933 luty opracowanie „metody rusztu” pomocnej w odtwarzaniu ustawień łącznicy
1933 luty opracowanie tzw. metody ANX związanej z określeniem położenia pierścieni
opasujących wirniki
1933 luty Sztab Główny WP zleca zakładom „AVA” budowę 15 kopii Enigmy
1933 wiosna Biuro Szyfrów otrzymuje kilka pierwszych kopii maszyny
1933 do końca wypracowanie skutecznej procedury bieżącego czytania szyfrogramów ,
opartej na rozwiązaniach matematycznych, wykorzystaniu metod
pomocniczych, gromadzonych doświadczeniach i intuicji
1934 budowa cyklometru, maszyny do opracowania katalogu charakterystyk,
pozwalającego na szybkie odtwarzanie klucza dziennego Enigmy
1934 Brytyjczycy, Oliver Struchey i Hugh Foss łamią szyfry maszyny zwanej „Red”
(szyfr „Czerwony”) używanej przez japońskich attaché wojskowych
20.06.1934 ślub z Ireną Lewandowską, córka Jadwigi z domu Borna i Stanisława (dentysta)
zamieszkałych w Bydgoszczy na ul. Dworcowej 10/2
1934 sierpień niemiecka marynarka wojenna przyjmuje Enigmę Wojsk Lądowych z łącznicą
wtyczkową, ale z czterema wirnikami zapasowymi
1934 lato Rejewscy zamieszkują w Warszawie, początkowo w wynajętym lokalu przy ul.
Sułkowskiego, następnie w mieszkaniu przy ul. Mickiewicza 12
1935 Brytyjczycy konstruują maszynę szyfrującą Type X, zwaną częściej Typex, opartą
na Enigmie handlowej – do końca wojny Niemcy nie zdołali jej pokonać
1.08.1935 Luftwaffe wprowadza Enigmę w wersji Wojsk Lądowych
1936 Rejewski zostaje odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za złamanie szyfru
Enigmy
1936 zespół kryptologów ze Służby Wywiadu Łączności (Signal Intelligence Service,
SIS) pod kierownictwem Williama Friedmana, ojca nowoczesnej kryptologii
amerykańskiej, łamie szyfry japońskiej maszyny „Red”
1936 – 1939 Włosi i armia gen. Franco wykorzystują podczas wojny domowej w Hiszpanii
Enigmę w wersji handlowej, zakupioną od Niemców oraz maszynę szyfrującą
Borisa Hagelina
od 1.02.1936 Niemcy zaczynają wprowadzać istotne zmiany, zwiększając radykalnie stopień
złożoności generowanych szyfrów Enigmy – na początek sześć odrębnych kluczy
dla poszczególnych użytkowników oraz comiesięczną zmianę układu wirników
22.06.1936 narodziny syna, Andrzeja w Bydgoszczy
1.10.1936 Niemcy wprowadzają codzienną zmianę układu wirników oraz zmieniają ilość
połączeń wtyczkowych – pierwsze problemy z dekryptażem
2.11.1936 Niemcy wymieniają walec odwracający oznaczony jako „Bruno” we wszystkich
maszynach – kryptolodzy muszą od nowa opracować katalog charakterystyk
1937 Polacy łamią sieć Enigmy używanej w SS, określanej jako TGD
1937 kwiecień Brytyjczycy łamią szyfr handlowej wersji Enigmy używanej przez wojska gen.
Franco i włoską marynarkę wojenną
1937 maj Kriegsmarine wprowadza nowy system szyfrowania, który opiera się polskiemu
atakowi zaledwie przez tydzień – kryptolodzy czytają depesze, ale rezygnują
z braku zainteresowania nimi ze strony przełożonych
1937 pod koniec przeniesienie BS4 do nowej, starannie ukrytej i pilnie strzeżonej siedziby w Lasach
Kabackich k. Pyr, która pełni głównie rolę centrum łączności polskiego
wywiadu
15.09.1937 niemiecka policja i wywiad polityczny SD wprowadzają Enigmę
1938 Prezydent RP Ignacy Mościcki nadaje Rejewskiemu Złoty Krzyż Zasługi, a
Zygalskiemu i Różyckiemu – Srebrny Krzyż Zasługi
27.05.1938 wizyta mjr. Bertranda w ośrodku kryptologicznym w Pyrach – bez ujawniania
faktu czytania Enigmy
1938 połowa Rejewscy wykupują mieszkanie na Żoliborzu na przy ul. Gen. Zajączka 7
1938 połowa agent Ekspozytury nr 3 Oddziału II SG w Bydgoszczy, Otto Bach uprzedza Polaków
o planach wprowadzenia dwóch dodatkowych wirników szyfrujących do Enigmy
używanej w armii i lotnictwie
15.09.1938 Niemcy wprowadzają obowiązek dokonywania zmiany nastaw wirników Enigmy
w armii i lotnictwie przed rozpoczęciem nadawania każdej depeszy – spowolnienie
dekryptażu i spadek ilości uzyskiwanych informacji przez BS4
1938 połowa Rejewski z kolegami opracowują pionierski model agregatu tzw. bombę
października kryptologiczną, wyspecjalizowaną maszynę do automatyzacji i przyspieszania
procesu odtwarzania kluczy dziennych w niespełna dwie godziny (archetyp
komputera)
1938 październik Zygalski opracowuje sześć kompletów (468 egz.) odpowiednio zaprojektowanych
arkuszy perforowanych („płachty Zygalskiego”) do ustalania kolejności wirników
1938 listopad zakłady „AVA” w rekordowym czasie przekazują BS4 gotowe podzespoły sześciu
bomb, które po zmontowaniu w Pyrach pozwalają wznowić dekryptaż
15.12.1938 Niemcy dodają do Enigmy dwa dodatkowe wirniki szyfrujące – gwałtowny spadek
ilości rozszyfrowanych depesz z powodu braku wystarczającej ilości bomb,
płacht oraz pracowników
1.01.1939 Niemcy zmieniają liczbę połączeń wtyczkowych w centralce z ośmiu do dziesięciu
– zaprzestanie czytania depesz niemieckich sił zbrojnych, poza siecią SD
9 – 10.01.1939 pierwsze spotkanie przedstawicieli służb kryptologicznych Francji, W. Brytanii
i Polski w Paryżu – strona polska nie ujawnia jeszcze faktu czytania Enigmy
1939 luty Japończycy wprowadzają do sił zbrojnych i służby dyplomatycznej nowy model
maszyny szyfrującej, zwanej przez Amerykanów „Purple” (szyfr „Purpurowy”)
16.02.1939 narodziny córki Janiny, w Bydgoszczy
1939 lato wysłanie dwóch egz. maszyny szyfrowej Lacida do organizującej się w Paryżu
placówki polskiego wywiadu
1.07.1939 Niemcy wprowadzają ulepszoną wersję wirników szyfrujących w Enigmie
1939 połowa lipca gen. Stachiewicz, szef Sztabu Głównego, upoważnia Biuro Szyfrów do przekazania
całej wiedzy o Enigmie Francji i W. Brytanii
24 – 27.07 1939 drugie trójstronne spotkanie przedstawicieli służb kryptologicznych w Warszawie
25.07.1939 prezentacja i przekazanie gościom po jednym egz.: repliki Enigmy z opisem
i częściami zamiennymi, planów konstrukcyjnych i diagramów bomby,
kompletu płach Zygalskiego (Anglicy) oraz udostępnienie wszystkich metod
i materiałów pomocniczych ułatwiających dekryptaż wraz z kopią raportu polskich
kryptologów z dotychczasowych dokonań
1939 sierpień przewiezienie całego daru w bagażu dyplomatycznym z Warszawy do Paryża
16.08.1939 mjr Bertrand przewozi egz. Enigmy z Paryża do Londynu i wręcza szefowi
brytyjskiego wywiadu, płk. Stewartowi Menzies’owi
1939 koniec Państwowa Szkoła Kodów i Szyfrów (Government Code and Cipher School, znana
sierpnia także jako: War Station X, BP, the Park, Room 47 Forein Office,
HMS „Pembroke V”) przeniesiona z Londynu do Bletchley Park rozpoczyna pracę
nad odczytywaniem depesz Enigmy – operacja „Boniface”, od 1941 – „Ultra”
1939 koniec Samodzielny Referat Techniczny Oddziału II SG kompletuje ok. 100 maszyn
sierpnia szyfrowych Lacida dla Naczelnego Dowództwa, 8 armii i 66 wielkich jednostek
(dywizji piechoty, brygad kawalerii) – nie zostaną wykorzystane w działaniach
wojennych i zostaną zniszczone podczas ewakuacji
1.09.1939 z chwilą wybuchu wojny zmobilizowany, z przydziałem do Wyższej Szkoły
Wojennej i tego samego dnia wyreklamowany przez Oddział II Kwatery Głównej
1 – 5.09.1939 likwidacja ośrodka w Pyrach oraz zakładów „AVA” – pakowanie sprzętu
i dokumentów, niszczenie zbędnego wyposażenia
6 – 9.09.1939 załadunek personelu i bagażu do eszelonu ewakuacyjnego „F” na dworcu
Warszawa Wileńska, przejazd po trasie Mińsk Mazowiecki, Mrozy i Siedlce do
Brześcia n. Bugiem – przydział personelu BS4 do Kwatery Głównej Naczelnego
Wodza
9 – 16.09.1939 dalsza ewakuacja kolumną samochodową przez Kowel, Włodzimierz Wołyński,
Łuck, Dubno, Krzemieniec, Tarnopol, Czortków oraz eszelonem wojskowym przez
Kowel, Równe, Brody, Busko (ciężkie bombardowanie), a potem przez Złoczów,
Tarnopol, Trembowlę pod Czortków – stopniowe niszczenie sprzętu
i dokumentów
17 – 18.09.1939 przekroczenie granicy w Kutach przez obie części ekipy BS4 oraz ekipę BS3, na
wieść o uderzeniu Armii Czerwonej na Polskę – tajemnica Enigmy zostaje ocalona
21.09.1939 w Bukareszcie trójka kryptologów odwiedza ambasadę polską, brytyjską oraz
francuską, gdzie ostatecznie otrzymuje skuteczną pomoc
1939 – 1942 okres francuski
22.09.1939 wyjazd trzech kryptologów pociągiem z Bukaresztu przez północną Jugosławię
i Włochy do Francji
25.09.1939 przekroczenie granicy włosko – francuskiej w Modane, przejazd do Paryża –
tajemnica Enigmy jest bezpieczna
29.09.1939 Rejewski wraz z kolegami podejmuje pracę w Oddziale V francuskiego Sztabu
Głównego, na podstawie ustnej zgody gen. Burkhard – Bukackiego, na stanowisku
i z uposażeniem kapitana armii francuskiej
20.10.1939 początek działalności polskiej, stopniowo kompletowanej 15 – osobowej ekipy „Z”,
pod kierownictwem ppłk. Gwido Langera, w willi Chateau de Vignolles koło Gretz –
Armainvillers, międzysojuszniczej placówce wywiadu radiowego o kodowej
nazwie PC „Bruno”
1939 paźdz. – francusko – brytyjski spór wokół sposobu wykorzystania zespołu polskich
1940 styczeń kryptologów, przy obojętnej postawie polskich władz, które z powodów
politycznych pozbywają się jednego z najważniejszych atutów w toczącej się wojnie
1939 paźdz. – pięciu polskich kryptologów z BS3, po przejściu na służbę japońska, łamie szyfry
1940 wrzesień radzieckie
1939 od paźdz. odtwarzanie warsztatu kryptologicznego oraz łamanie kolejnych odmian szyfrów
Enigmy, zaległych od 1 lipca 1939 i bieżących
1939 paźdz. Brytyjczycy uruchamiają produkcję 60 kompletów tzw. arkuszy Jeffreysa,
pracownika ośrodka w Bletchley, który zmodyfikował wynalazek Zygalskiego
1939 koniec uregulowanie sytuacji prawnej polskiej ekipy – zaliczenie do składu osobowego
Armii Polskiej i oddelegowanie na czas wojny do służby w armii francuskiej
1939 grudzień pobyt szefa ekipy „Z”, ppłk. Langera w Londynie – Brytyjczycy nalegają na przyjazd
polskich kryptologów, ale spotykają się z odmową
1940 początek – okres opanowywania teorii i praktyki ciągłego łamania szyfrów Enigmy przez
1941 koniec aliantów, jednak wciąż bez większych możliwości ich operacyjnego wykorzystania
1940 styczeń kilkudniowy pobyt Alana Turinga, najbardziej utalentowanego angielskiego
matematyka z Bletchley w ośrodku „Bruno” – przekazanie zmodyfikowanego
zestawu arkuszy perforowanych, przy pomocy których Polacy odczytują w jego
obecności 17 stycznia, po raz pierwszy w czasie wojny, depeszę zaszyfrowaną
Enigmą z 28.10.1939
1940 początek Rejewski opracowuje tajny skrypt do szkolenia personelu „Bruno”, „Metodyka
rozwiązywania szyfrów”
22.01.1940 powołany przez polskie władze wojskowe do koszar Bessieres w Paryżu dla
uregulowania stosunku do służby wojskowej – zostaje uznany za zdolnego do
służby (strzelec z cenzusem), lecz wyreklamowany przez Francuzów
8.02.1940 specjaliści z BP łamią, przekazywany Enigmą, szyfr pogodowy używany przez
niemieckie U – Booty
12.02.1940 brytyjski trałowiec HMS „Gleaner” zatapia niemiecki okręt podwodny, na
którym przechwycono 3 wirniki szyfrujące Enigmy
1940 luty założenie bezpośredniej linii dalekopisowej, łączącej ośrodek „Bruno”
z polową kwaterą brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego w Arras oraz z BP –
obustronna wymiana informacji i doświadczeń, przybycie angielskiego oficera
łącznikowego, mjr. Kennetha MacFarlana („Pinky”)
15.04.1940 Brytyjczycy łamią niemiecki szyfr Wojsk Lądowych i Luftwaffe, stosowany podczas
kampanii norweskiej (ang. sieć „Yellow”), nie potrafią jednak zapewnić
bezpiecznej dystrybucji ogromnej ilości uzyskanego materiału walczącym
dowódcom
1940 do maja polscy kryptolodzy sporządzają tzw. Dokument L pt. „Enigma 1930 – 1940.
Metoda i historia rozwiązania niemieckiego szyfru maszynowego (w zarysie)”
1940 kwiecień – okres ciągłego dekryptażu tysięcy depesz niemieckich w trakcie kampanii
czerwiec norweskiej, a potem francuskiej, w oparciu o zachowane egz. polskiej Enigmy –
wymiana kluczy z BP
26.04.1940 załoga niszczyciela HMS „Griffin” przechwytuje worek z dokumentami
z niemieckiego statku „Schiff 26”, tzw. fant z Narviku, którego zawartość
umożliwia pierwsze w czasie wojny włamanie do ogólnej sieci Kriegsmarine
„Heimisch Gewaesser”
1.05.1940 Niemcy rezygnują z podwójnego szyfrowania klucza depeszy, kładąc kres
zastosowania płacht Zygalskiego i Jeffreysa – w BP i „Bruno” trwają gorączkowe
prace nad znalezieniem skutecznej metody złamania nowego klucza
10.05.1940 uderzenie Niemiec na Francję, przeniesienie części personelu „Bruno” do Paryża –
dostarczanie bieżących informacji o ruchach i zamiarach przeciwnika, po
uzyskaniu – 22 maja – kluczy z BP
22.05.1940 korzystając z metody Herivela, Brytyjczycy rozpoczynają czytanie depesz
operacyjnej (ogólnej) sieci szyfrowej Luftwaffe (ang. „Red”, później „Brown”),
uzyskując dostęp do działań oraz zamiarów niemieckich formacji lotniczych
i lądowych praktycznie do końca wojny – pomoc polskich kryptologów staje się
zbędna
24.05.1940 początek tworzenia przez Brytyjczyków systemu dystrybucji informacji
otrzymywanych z dekryptażu (placówki Special Communications Unit – SCU
i Special Liaison Unit – SLU), opartego na maszynie szyfrującej Typex dla
sojuszniczych dowództw operacyjnych na wszystkich teatrach działań
wojennych, od Europy i Afryki Płn. po Bliski i Daleki Wschód po Australię
1940 czerwiec Brytyjczycy wydobywają z zatopionego wraka U – 13 egzemplarz posługiwania
się Enigmą
1940 czerwiec pracownik szwedzkiego wywiadu (FRA) Arne Beurling łamie szyfry niemieckiego
tajnego dalekopisu (geheimschreibera) T- 52, wykorzystującego kabel łączący
Danię z Norwegią przez Szwecję – Szwedzi zachowują to jednak dla siebie
10 – 23.06.1940 improwizowana ewakuacja ośrodka „Bruno” na południe Francji w rejon Tuluzy –
polskie władze wojskowe nie podejmują żadnych starań, by zapewnić kryptologom
bezpieczeństwo, a wywiad angielski – ze względu na sprzeciw Bertranda – nie
może ich ewakuować do W. Brytanii
24.06.1940 przelot polskich uciekinierów dwoma samolotami spod Tuluzy do Oranu
w Afryce Płn., potem podróż pociągiem do Algieru – Francuzi nadal uniemożliwiają
ewakuację do W. Brytanii, a polskie władze nie zabiegają o ich odzyskanie
8.07.1940 ppłk Bertrand proponuje utworzenie zakonspirowanego, polsko – francuskiego
ośrodka radiowywiadu na terenie strefy administrowanej przez rząd w Vichy
z zadaniem: wykorzystując francuskie stacje nasłuchowe przechwytywać
radiogramy niemieckie, a uzyskane z dekryptażu informacje przekazywać do
Londynu
1940 lipiec gen. Juliusz Kleeberg, attaché wojskowy we Francji, akceptuje grożący
dekonspiracją plan współpracy polsko – francuskiej, ustalając status Polaków:
podległość służbowa – Oddział II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie,
organizacyjna – francuskie kierownictwo ośrodka
1940 lipiec Rejewski drogą pośrednią nawiązuje korespondencję z rodziną w Warszawie-
pomysłowo zaszyfrowane listy i niewielkie paczki
1940 lipiec – Bertrand, pod przykrywką Przedsiębiorstwa Robót Wiejskich, organizuje koło
sierpień miejscowości Uzes, niedaleko Nimes w departamencie Gard w Prowansji, tajny
ośrodek dekryptażu o kodowej nazwie PC „Cadix”
8.08.1940 brytyjscy specjaliści uruchamiają w BP skonstruowaną przez Turinga, H. Keena
i G. Welchmana bombę o imieniu „Agnus Dei” („Agnes”), odpowiednik 36 egz.
Enigmy, która wskazuje położenie wirników i ułatwia odtworzenie ustawień
łącznicy
1940 sierpień brygadier John Tiltman łamie kolejową wersję Enigmy, której sieć otrzymała
angielską nazwę „Rocket” – Brytyjczycy uzyskują dostęp do informacji ,o czasie
i przerzutach niemieckich oddziałów wojskowych w rejony walk
1940 wrzesień Dilly Knox łamie włoską Enigmę, co pozwala śledzić ruchy Supermariny na
M. Śródziemnym do lata 1941
24.09.1940 spotkanie W. Churchilla z gen. W. Sikorskim w sprawie zacieśnienia brytyjsko –
polskiej współpracy wywiadowczej – Polacy bez atutu w postaci zespołu
kryptologów
26.09.1940 powrót polskiej ekipy statkiem z Algieru do Marsylii z fałszywymi dokumentami –
Rejewski występuje jako Pierre Raneau, nauczyciel matematyki liceum w
Nantes, a w ewidencji polskiego wywiadu figuruje pod pseudonimem „Oksza”
27.09.1940 amerykańscy kryptolodzy z ośrodka w Arlington Hall w Wirginii pod
kierownictwem Williama Friedmana łamią japoński szyfr „Purpurowy”
(„Purple”), a uzyskane informacje szyfrują maszyną M – 325 i przesyłają do
wybranych dowództw na wszystkich teatrach działań wojennych – operacja
„Magic”
1.10.1940 wznowienie działalności polskiej ekipy „Z” („Ekspozytura 300” Oddziału
Informacyjno – Wywiadowczego Sztabu Głównego) w Chateau des Fouzes,
koło Uzes w warunkach głębokiej konspiracji – bezsensowne narażanie życia
Polaków oraz zagrożenie dekonspiracją jednej z najbardziej tajnych operacji
alianckich
1940 paźdz. – łamania i czytanie szyfrów Wehrmachtu, Waffen SS i SD w okupowanej Europie
1942 listopad oraz niemieckiego szyfru, używanego w łączności telegraficznej na terenie
francuskiej strefy nieokupowanej – stopniowa utrata kontaktu z przodującymi
osiągnięciami aliantów w dekryptażu Enigmy
1940 do końca zmontowanie czterech dalszych egz. Enigmy z części wykonanych we Francji
1941 początek w Heliopolis pod Kairem Anglicy tworzą lokalny ośrodek kryptologiczny,
zajmujący się łamaniem kodów i szyfrów w basenie M. Śródziemnego na
podstawie kluczy przesyłanych drogą radiową z BP
1941 styczeń utworzenie przez Bertranda filii ośrodka „Cadix” w Algierii, w willi „Kouba”
na przedmieściach Algieru (Posterunek Oficerski 1) – okresowa wymiana
personelu, współpraca z szefem Ekspozytury Oddziału II w Afryce Płn., mjr.
Mieczysławem Słowikowskim „Rygorem”
1941 luty – pierwsza wizyta kryptologów amerykańskich z SIS oraz z biura
kryptologicznego floty, Sekcji Kodów i Sygnałów (Op – 20 – G) w BP – gości
wtajemniczono w metody łamania szyfrów Enigmy, a Amerykanie przekazali
Brytyjczykom kopię japońskiej maszyny „Purple”, co pozwoliło na czytanie
korespondencji dyplomatycznej ambasad japońskich w Europie oraz
uzyskiwanie wiadomości o ruchach floty wojennej i handlowej na Dalekim
Wschodzie
4.03.1941 grupa oficerów z HMS „Somali” przeszukuje ostrzelany niemiecki trawler
„Krebs” koło Lofotów u wybrzeży Norwegii i przechwytuje dwa zapasowe
wirniki oraz zestawy kluczy do Enigmy („fant z Lofotów”) – zdobyte materiały
pozwalają na krótkie czytanie depesz Kriegsmarine
7.03.1041 uruchomienie w ośrodku „Cadix” polskiego nadajnika radiowego, dostarczonego
z Lizbony przez Bertranda, do utrzymania regularnej łączności ze Sztabem
Naczelnego Wodza w Londynie oraz do retransmisji telegramów z algierskiej
placówki „Rygora”, szyfrowanych za pomocą polskiej maszyny Lacida
7.05.1941 oddział abordażowy z HMS „Somali”, brytyjskiej flotylli poszukiwawczej zajmuje
niemiecki statek meteorologiczny „Muenchen”, zdobywając klucze szyfrowe
Enigmy oraz kod pogodowy
9.05.1941 załoga angielskiego niszczyciela HMS „Buldog” zmusza do wynurzenia, a potem
przeszukuje okręt U – 110, gdzie przechwycono egz. Enigmy, aktualne książki
szyfrowe i zapasowe wirniki; jest to pierwszy przypadek przechwycenia
niezniszczonej maszyny podczas II wojny światowej i specjaliści z BP mogą łamać
klucze oficerskie wszystkich sieci Krigsmarine – spadek strat w konwojach
1941 czerwiec Brytyjczycy łamią szyfry włoskiej marynarki wojennej wykorzystującej maszyny
Hagelin C 38m i czytają depesze do kapitulacji Włoch we wrześniu 1943
27.06.1941 brytyjscy kryptolodzy łamią szyfr Enigmy w sieci „Volture”, stosowany przez
Niemców na froncie wschodnim, co pozwala na codzienne czytanie ich rozkazów
bojowych – Churchill poleca przekazywanie ich Stalinowi bez podania źródła
28.06.1941 oddział abordażowy z niszczyciela HMS „Tartar” zdobywa materiały na
niemieckim statku meteorologicznym „Lauenburg”, dzięki którym Brytyjczycy
mogą wydatnie skrócić czas dekryptażu morskiej Enigmy – dalszy spadek strat
w konwojach
27.08.1941 angielski samolot bierze do niewoli U – 570, na pokładzie którego odnaleziono
pokrywę Enigmy z czterema otworami na wirniki
1941 jesień złamanie szyfru szwajcarskiej Enigmy przez kryptologów z „Cadix’u” – Langer
powiadamia Londyn o jej słabych punktach (Szwajcarzy przed wojną
zakupili u Niemców Enigmy w wersji handlowej ) 5.10.1941 Niemcy zaczynają wprowadzać oddzielną sieć „Triton” (ang. „Schark”) opartą na
czterowirnikowym modelu Enigmy dla U – Bootów – spowolnienie dekryptażu
w BP, wzrost strat w konwojach
1941 paźdz. zespół radzieckich kryptologów pod kierownictwem Siergieja Tołstoja łamie
szyfr japońskiej maszyny szyfrującej
8.12.1941 specjaliści z BP rozpoczynają czytanie depesz niemieckiego wywiadu,
szyfrowanych specjalną odmianą maszyny z ruchomym reflektorem, zwaną
inaczej Enigmą zegarową
1941 pod koniec Rosjanie uzyskują pierwsze informacje z deszyfrażu niemieckiej Enigmy
1941 koniec – okres trudnej nauki i dojrzewania systemu dekryptażu, wspomaganego
1942 koniec urządzeniami technicznymi (bomby, sortery, tabulatory) oraz operacyjnego
wykorzystywania informacji uzyskanych z Enigmy przez alianckich dowódców
1942 – brytyjski komunista i radziecki agent ze słynnej „piątki z Cambridge”, John
jesień 1942 Caincross, zatrudniony w BP przekazuje ambasadzie radzieckiej w Londynie
oryginały tysięcy rozszyfrowanych depesz Enigmy
9.01.1942 śmierć J. Różyckigo w katastrofie statku „G. G. Lamoriciere” – utrata dwóch egz.
Enigmy
1.02.1942 Kriegsmarine wprowadziła we flocie podwodnej czterowirnikową maszynę Enigma
-Marine, model M4 w sieci „Triton” – zahamowanie dekryptażu w BP, dramatyczny
wzrost strat w konwojach
1942 marzec szef służby kryptologicznej Kriegsmarine B – Dienst, Walter Tranow łamie Szyfr
Morski nr 3, tzw. kod konwojowy (Naval Cypher 3) wprowadzony w czerwcu 1941
do koordynacji działań marynarki amerykańskiej, brytyjskiej i kanadyjskiej na
Atlantyku – Niemcy czytają większość alianckich depesz do czerwca 1943
1942 początek Rejewski i Zygalski w ciągu dwóch godzin odczytują otrzymaną od Langera
depeszę zaszyfrowaną maszyną Lacida – obaj doradzają zaskoczonemu
kierownikowi polskiej ekipy dwustopniowe szyfrowanie, najpierw szyfrem
ręcznym, potem maszyną (Niemcy nie złamali tego szyfru)
1942 sierpień kryptolodzy z BP, łamią klucze łączności U – Bootów operujących na
M. Śródziemnym
14.08.1942 Brytyjczycy łamią szyfr Enigmy stosowany w SS – czytają informacje do
końca wojny 19.08.1942 nieudana próba przechwycenia egz. Enigmy podczas brytyjskiego desantu na
Dieppe (operacja „Jubilee”)
11.09.1942 podpisanie umowy dotyczącej łączności morskiej, w wyniku której Japończycy
otrzymują od Niemców czterowirnikową maszynę szyfrującą bez łącznicy
„Tirpitz”, tzw. T – Enigmę, określaną po japońsku „Tirupitsu” 30.10.1942 4 brytyjskie niszczyciele osaczają U – 559 na północ od delty Nilu, a trzej
marynarze z HMS „Petard” wydobywają z tonącego okrętu dokumenty
związane z czterowirnikową Enigmą, co pozwala kryptologom z BP w grudniu,
po 10 – miesięcznej przerwie złamać szyfr „Triton” – spadek strat w konwojach
1942 jesień Niemcy wprowadzają nową 10 – wirnikową maszynę Lorentza, dalekopis
szyfrujący do przekazywania ściśle tajnych wiadomości dalekosiężnymi kablami
z kwatery głównej w Zossen pod Berlinem, do niemieckich wojsk na froncie
wschodnim, w basenie M. Śródziemnego, Francji i Norwegii
6.11.1942 likwidacja ośrodka „Cadix”, rozproszenie polskiej ekipy – nieudolnie
zorganizowana przez Bertranda ewakuacja do Hiszpanii
11.11.1942 marynarka amerykańska tworzy w Deyton Laboratorium Urządzeń
Obliczeniowych Floty (ok. 2 tys. obsługi) i przystępuje do budowy bomby
czterowirnikowej
5.01.1943 alianccy kryptolodzy po raz pierwszy łamią klucz do dwukrotnie
szyfrowanej sieci „Limpet”, oficerskiego wariantu sieci „Shark”, którą
przekazywane są dyspozycje dla U – Bootów
1943 okres hiszpański
29.01.1943 nielegalne przekroczenie granicy francusko – hiszpańskiej przez Rejewskiego
i Zygalskiego oraz zatrzymanie przez hiszpańskich żandarmów w Puigcerda
1943 luty po kapitulacji Niemców pod Stalingradem, Rosjanie przejmują 18
niezniszczonych egz. Enigmy
1943 – 1945 na uniwersytecie w Filadelfi powstaje komputer ENIAC
1943 luty Brytyjczycy przystępują do konstruowania elektronicznej maszyny liczącej, opartej
na matematycznym modelu A. Turinga
1943 luty złamanie Enigmy używanej przez Abwehrę, bez łącznicy i z wirnikami o wielu
punktach przeskoku – regularne czytanie depesz
1943 luty – maj pobyt w hiszpańskich więzieniach w Belver, Seo de Urgel, Lerida – nawiązanie
kontaktu listowego, poprzez kapelana więziennego, z placówką ewakuacyjno –
wywiadowczą, działającą pod przykrywką Polskiego Czerwonego Krzyża
w Barcelonie
1943 marzec w Deyton powstają dwa pierwsze egz. bomby czterowirnikowej Model 500,
ochrzczonej kryptonimami „Adam” i „Eve”, odpowiednik 16 maszyn Enigmy
1943 marzec w BP pracuje już 60 bomb trójwirnikowych, do których dołączają pierwsze,
łatwiejsze w użyciu i bardziej uniwersalne maszyny projektu Harolda Keena –
pod koniec wojny było ich ok. 200
18.04.1943 W ramach operacji Vengeance, Amerykanie zestrzeliwują nad wyspą Bougainville
w archipelagu Wysp Salomona na Pacyfiku, samolot z admirałem Isoroku
Yamamoto, naczelnym dowódcą Cesarskiej Marynarki Wojennej Japonii – jest to
najbardziej prominentna ofiara kryptologów w historii II wojny światowej
4.05.1943 zwolnienie obu kryptologów z więzienia, po wielokrotnych interwencjach PCK
17.05.1943 zawarcie tajnego, brytyjsko – amerykańskiego porozumienia BRUSA, o współpracy
w dziedzinie kryptologii – podział pracy i wzajemna wymiana materiałów
radiowywiadowczych oraz specjalistów w ośrodkach dekryptażu, zbudowanie
miedzy nimi połączeń telegraficznych i radiowych, przyjęcie wspólnego kryptonimu
„Ultra” na określenie działań związanych z niemieckimi, włoskimi i japońskimi
maszynami szyfrującymi
28.05.1943 pierwsze amerykańskie bomby czterowirnikowe potwierdzają swoją przydatność
1943 maj – pobyt w Leridzie, następnie w Madrycie pod nadzorem policyjnym – Anglicy
lipiec przygotowują ucieczkę
1.07.1943 Niemcy wprowadzają w sieci „Shark” nowy reflektor „Caesar” i wąski wirnik
„gamma”
1943 lipiec w Deyton rozpoczęto seryjną produkcję bomby czterowirnikowej typu 530,pod
koniec wojny w ośrodku utworzonym pod Waszyngtonem w Arlington Hall
pracowało ich 110 wraz z urządzeniami elektromechanicznymi wspomagającymi
dekryptaż – Brytyjczycy korzystali również z ich mocy obliczeniowych
22.07.1943 ucieczka pociągiem z Madrytu i przekroczenie granicy hiszpańsko – portugalskiej
23 – 24.07.1943 przejście na morzu z kutra rybackiego na pokład brytyjskiego niszczyciela
HMS „Scottish” i przybycie do Gibraltaru
1943 – 1946 okres angielski
30.07.1943 przelot z Gibraltaru na lotnisko Hendon pod Londynem, a potem podróż do
szkockiego miasteczka Kinghorn
1943 sierpień wcielenie do PSZ i przydział służbowy do polskiego ośrodka radiowywiadu
w Felden k. Boxmoor pod Londynem, w stopniu szeregowego z cenzusem
1943 od sierp. alianccy specjaliści, wykorzystując dziesiątki szybkich bomb, wspomaganych
coraz to nowymi urządzeniami elektromechanicznymi oraz procedurami
kryptoanalitycznymi, czytają regularnie morską Enigmę do końca wojny –
przełom w bitwie o Atlantyk
1943 sierpień – Rejewski kierownikiem kilkuosobowej sekcji niemieckiej „N”, w Plutonie
1944 listopad Eksploatacyjnym Kompanii Radiowywiadowczej Batalionu Łączności (Oddziału
Radio) Sztabu Naczelnego Wodza – łamanie i odczytywanie korespondencji SS
szyfrowanej metodą podwójnej kasety, bez związku z Enigmą
10.10.1943 awans do stopnia podporucznika czasu wojny
1943 grudzień uruchomienie w BP pierwszego na świecie komputera zerowej generacji
(protokomputera) Colossus – Brytyjczycy stają się monopolistami w dekryptażu
dalekopisów szyfrujących w sieci „Fish”; do końca wojny zainstalowano ich
jeszcze 9 egz.
1943 koniec – Niemcy łamią klucze radzieckiego dalekopisu szyfrującego, opartego na
1944 początek identycznej zasadzie działania, co maszyny niemieckie
1944 styczeń Niemcy wprowadzają w części sieci Luftwaffe reflektor o zmiennym
okablowaniu, zwany UKD lub „Dora” wraz z drugą łącznicą na trzynaście par
połączeń – kryptolodzy amerykańskiej floty odpowiadają urządzeniem Duenna
(N – 1500), będącym przystawką do bomby czterowirnikowej
1944 początek spotkanie Jana Nowaka – Jeziorańskigo z Rejewskim podczas odwiedzin
batalionu łączności w Stanmore pod Londynem
1944 początek skuteczność amerykańskich bomb sprawia, że całość zmagań z szyframi morskiej
Enigmy przesuwa się do ośrodka pod Waszyngtonem i nabiera charakteru
rutynowego
1944 maj alianccy kryptolodzy złamali klucz do sieci Eichendorff (ang. „Bonito”) niemieckich
sił szturmowych Kriegsmarine. Mogli przygotować się na uderzenia żywych
torped, miniaturowych łodzi podwodnych i łodzi wybuchowych
1944 czerwiec spotkanie z płk. Bertrandem i jego żoną w Boxmoor, po ich ucieczce samolotem
z okupowanej Francji
4.06.1944 grupa pościgowa złożona z amerykańskiego lotniskowca „Guadalcanal”
i 5 alianckich niszczycieli zmusza do wynurzenia U – 505 u wybrzeży Afryki Zach.
i przechwytuje Enigmę oraz klucze do szyfrów – niepokój w alianckich sztabach
przygotowujących operację „Overlord” przed utratą cennego źródła informacji,
gdyby Niemcy , znając los okrętu, nagle dokonali zmian w Enigmie
1944 czerwiec – podczas walk w Europie Amerykanie wykorzystują w ruchu radiowym na szczeblu
1945 maj operacyjnym maszynę szyfrującą SIGABA (M – 134 – C) konstrukcji Williama
Friedmana (Niemcy nie zdołali jej złamać), natomiast na szczeblu taktycznym
maszynę Borisa Hagelina – Konwerter M – 209 (Niemcy złamali jej szyfr)
1.09.1944 policja niemiecka wprowadza nowy szyfr – sekcja „N” ma problemy z jego
rozwiązaniem
1.10.1944 Rejewski sporządza notatkę pt. „Kilka uwag na temat trudności w jakich
znajduje się w chwili obecnej dział szyfrów niemieckich”, krytycznie oceniającą
dotychczasową współpracę polsko – brytyjską w dziedzinie kryptologii
1944 paźdz. po upadku powstania, żona wraz z dziećmi zostaje wysiedlona z Warszawy
i poprzez obóz w Pruszkowie trafia na 9 miesięcy do wsi Reczul pod
Skierniewicami
20.10.1944 oficjalne wystąpienie polskiego Oddziału Informacyjno – Wywiadowczego
Sztabu Naczelnego Wodza do kmdr. W. Dunderdale’a, łącznika brytyjskiego
wywiadu, o udzielenie pomocy polskim kryptologom – bez odpowiedzi
1944 listopad zaniechanie prób złamania nowego szyfru policji niemieckiej, likwidacja sekcji
„N”, przesunięcie Rejewskiego do sekcji studiów ogólnych, gdzie wraz
z Zygalskim rozwiązują szyfry radzieckie, szczególnie preferowane przez wywiad
angielski
1944 koniec – alianci łamią klucze blisko 200 niemieckich sieci radiowych, ale operacja
1945 maj dekryptażu Enigmy traci decydujący wpływ na przebieg działań toczonych przez
aliantów na lądzie – Niemcy wykorzystują połączenia telefoniczne
1.01.1945 Rejewski otrzymuje awans do stopnia porucznika czasu wojny i zostaje
odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, równocześnie awansuje na
zastępcę kierownika referatu Kompanii Radiowywiadowczej Batalionu
Łączności Sztabu Naczelnego Wodza
21.04. – 12.05. podróż służbowa Rejewskiego i Zygalskiego na południe Francji, celem
1945 odebrania rzeczy osobistych, materiałów i sprzętu pozostawionych na
przechowanie, po likwidacji ośrodka „Cadix”
1945 czerwiec żona wraz z dziećmi powraca do Bydgoszczy i zatrzymuje się u swoich
rodziców na ul. Dworcowej 10/2
30.09.1945 oficjalne zakończenie polsko – brytyjskiej współpracy wywiadowczej
1945 jesień Rejewski zostaje odznaczony Medalem Wojska, ustanowionym dekretem
Prezydenta RP z 3.07.1945
1945 październik likwidacja Kompanii Radiowywiadowczej, przydział Rejewskiego
i Zygalskiego do polskich jednostek wojskowych w Szkocji
2.12.1945 Rejewski zostaje skierowany do Kirkcaldy w Szkocji na Oficerski Kurs
Doskonalący Administracji Wojskowej, zakamuflowany kurs wywiadowczy,
którego komendantem jest płk S. Mayer
1946 nawiązuje korespondencję z żoną w kraju
14.02.1946 pracę rozpoczyna pierwszy komputer na świecie ENIAC
15.03.1946 zakończenie działalności Oddziału Informacyjno – Wywiadowczego Sztabu
Naczelnego Wodza – zaprzestanie zbierania informacji i szkolenia personelu
11.09.1946 Rejewski odmawia wstąpienia do Polskiego Korpusu Przysposobienia
i Rozmieszczenia
16.10.1946 zgłasza chęć powrotu do kraju – otrzymuje szczegółowe instrukcje od płk.
Mayera jak ma postępować, aby nie narazić się na aresztowanie i represje
1.11.1946 skierowany do Obozu Repatriantów Nr 99 w Fairfield Camp na podstawie
zarządzenia Zastępcy Szefa Sztabu I Korpusu oraz skreślony z ewidencji
wojskowej, na podstawie rozkazu Szefa Sztabu Naczelnego Wodza
1956 – 1969 okres bydgoski
21.11.1946 przypływa statkiem do Gdyni, dociera do Bydgoszczy i po 7 – letniej rozłące
spotyka się z żoną i dziećmi w mieszkaniu teściów przy ul. Dworcowej 10/2
1947 podpisanie tajnego brytyjsko – amerykańskiego traktatu UKUSA, dotyczącego
dalszej współpracy w dziedzinie wywiadu elektronicznego
1.02.1947 podejmuje pracę w nacjonalizowanych zakładach Kabel Polski Spółka Akcyjna
Bydgoszcz na stanowisku kierownika sekcji fakturowania działu zaopatrzenia
9.07.1947 śmierć syna, Andrzeja spowodowana chorobą Heinego – Medina
1948 brytyjskie władze honorują Rejewskiego Medalem Wojska 1939 – 1945
(The War Medal 1939 – 1945)
30.03.1948 w Szkocji, w biedzie i zapomnieniu umiera płk Gwido Langer
12.03.1949 kierownik sekcji IV Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego
sporządza pierwszy raport dotyczący Rejewskiego
1949 – 1955 funkcjonariusze WUBP prowadzą rutynowe rozpoznanie w otoczeniu
Rejewskiego, starając się ustalić charakter jego pracy w Sztabie Głównym oraz
przebieg służby na Zachodzie
28.01.1950 na skutek nacisków WUBP otrzymuje trzymiesięczne wypowiedzenie z pracy
w Pomorskich Zakładach Wytwórczych Materiałów Elektrotechnicznych
(„Kabel Polski”), uznanych za przedsiębiorstwo o charakterze strategicznym
21.03.1950 zostaje zwolniony z pracy w „Kablu” (teczka „Targowica”)
1.04.1950 – pracuje w Państwowym Przedsiębiorstwie Mierniczym na stanowisku
31.03.1951 kierownika referatu ogólnego
1.04. – 14.06.1951 pracuje w Związku Mierniczych RP
15.06.1951 – pracuje w Związku Spółdzielni Rzemieślniczych, a po reorganizacji – w Związku
30.09.1954 Branżowym Spółdzielni Drzewnych i Wytwórczości Różnej na stanowisku
referenta finansowego i kasjera, a potem starszego księgowego
9.11.1951 w Kornwalii umiera ppłk Maksymilian Ciężki
1.10.1954 – Rejewski kontynuuje pracę w Wojewódzkim Związku Spółdzielni Pracy
31.01.1967 w Wydziale Finansowania na stanowisku st. księgowego, potem instruktora
ekonomicznego Wydziału Instruktorsko – Finansowego (od 17.12.1956),
następnie st. instruktora księgowości w Wydziale Finansowania Spółdzielni
(od 1.04.1960) i kierownika Inspektoratu Kosztów i Cen (od 1.07.1966)
9.02.1955 pismo Naczelnika Wydziału II Departamentu II Komitetu do Spraw
Bezpieczeństwa Publicznego do Wojewódzkiego Urzędu do Spraw
Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy, z poleceniem podjęcia czynności
operacyjnych, w oparciu o przekazane dokumenty dotyczące działalności
Rejewskiego w BS4 i we Francji
14.02.1955 założenie sprawy ewidencyjno – obserwacyjnej przez WUdSBP dla ustalenia,
czy Rejewski nie prowadzi wrogiej działalności wymierzonej w ustrój PRL
(teczka „Kryptolog”)
29.04.1956 Rejewski składa podanie o przyjęcie do pracy w charakterze kryptologa
w Ministerstwie Obrony Narodowej – nie zostaje przyjęty
28.08.1956 Rejewski pisze prośbę do Ministra Obrony Narodowej, o przesłanie
dokumentów dotyczących jego pracy w Biurze Szyfrów, dla poświadczenia
praw emerytalnych
12.06.1958 zakończenie sprawy ewidencyjno – obserwacyjnej przez WUdSBP
przekazanie dokumentów do archiwum w Warszawie
1962 lato Rejewscy przeprowadzają się do mieszkania na ul. Gdańskiej 10
13.10.1966 Komisja Lekarska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uznaje Rejewskiego
inwalidą III grupy
29.10.1966 Rejewski występuje z wnioskiem do Zarządu WZSP, o rozwiązanie z nim
stosunku pracy z dniem 31.01.1967 – zgoda prezesa, dr. T. Kisielewskiego
1.02.1967 przechodzi na rentę inwalidzką
1967 wiosna Rejewski pisze „Wspomnienia z mej pracy w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu
Głównego w latach 1930 – 1945”. Maszynopis liczący 100 stron, zostaje
zakupiony przez Wojskowy Instytut Historyczny (obecnie Centralne Archiwum
Wojskowe)
1967 pracownik WIH, płk W. Kozaczuk w książce pt. „Bitwa o tajemnice”,
prawdopodobnie w oparciu o przekazany maszynopis, ujawnia po raz
pierwszy fakt łamania Enigmy przez polskich kryptologów
1969 – 1980 okres warszawski
23.06.1969 Rejewscy przeprowadzają się do swojego, odzyskanego mieszkania
w Warszawie, w którym od 1970r. przebywają wspólnie z córką, zięciem
i wnukiem
16.08.1969 Rejewski przechodzi z renty inwalidzkiej na emeryturę
1973 wiosna w Paryżu ukazuje się książka gen. G. Bertranda pt. „Enigma ou la plus
grande enigme de la guerre 1939 – 1945” („Enigma, czyli największa
tajemnica ostatniej wojny”) – po raz pierwszy opinia publiczna na
Zachodzie ma okazję dowiedzieć się o roli Polaków w rozszyfrowaniu
Enigmy, bez podania nazwisk
1973 wrzesień warszawska popołudniówka „Express Wieczorny” zamieszcza artykuł
paryskiego korespondenta o książce Bertranda i występuje z apelem
„Szukamy ludzi związanych z Enigmą” – zgłaszają się byli pracownicy
zakładów „AVA”
1973 jesień Rejewski, poprzez ambasadę francuską nawiązuje kontakt listowy
z gen. Bertrandem i otrzymuje w styczniu 1974r. egz. jego książki
z dedykacją
1973 jesień Rejewski nawiązuje korespondencję z przebywającym w W. Brytanii
H. Zygalskim i ich londyńskim zwierzchnikiem z czasu wojny, płk.
Tadeuszem Lisickim
1973 jesień współpracę z Rejewskim nawiązuje płk Władysław Kozaczuk, już niebawem
główny popularyzator i konsultant wiedzy historycznej kryptologa
1974 gen. Bertrand przesyła na ręce Rejewskiego dokument zatytułowany
„Declaration”, rodzaj historycznego świadectwa polsko – francuskiej
współpracy kryptologicznej
31.05.1974 na zamówienie brytyjskich służb specjalnych płk S. Mayer, były szef
Wydziału Wywiadowczego Oddziału II SG, opracowuje tzw.
memorandum nt. historii dekryptażu Enigmy przez Polaków – materiał
zostaje utajniony
1974 lipiec – Rejewski składa w WIH maszynopis pt. „Uzupełnienie do „Wspomnień…”
sierpień – weryfikacja i uzupełnienie faktów w książce Bertranda oraz sprostowanie
nieścisłości pojawiających się w polskiej prasie
1974 koniec paźdz. w Londynie ukazuje się książka F. W. Winterbothama pt. „The Ultra Secret”
(„Tajemnica Ultry”) – wartościowa, ale stronnicza z zafałszowanym wkładem
Polaków, staje się światowym bestselerem
29.12.1974 dr David Kahn w recenzji książki Winterbothama na łamach „New York Times
Book Review”, po raz pierwszy wymienia nazwiska trzech polskich kryptologów
oraz ujawnia fakt przekazania Enigmy aliantom w 1939r.
8.12.1974 płk Kozaczuk, na łamach tygodnika „Stolica” rozpoczyna publikować w 30 –
odcinkowej serii artykułów pierwszy zarys historii Enigmy – czytelnicy poznają
w końcu nazwiska polskich kryptologów
21.04.1975 konferencja prasowa z udziałem Rejewskiego w Interpressie dla
korespondentów zagranicznych akredytowanych w Polsce
1975 czerwiec płk W.Kozaczuk zamieszcza w miesięczniku „Polska”, ukazującym się w pięciu
wersjach językowych, dwuodcinkowy obszerny artykuł dotyczący dekryptażu
Enigmy przez Polaków
20.10.1975 za zgodą rządu brytyjskiego, dyrekcja Archiwum Publicznego udostępnia
pierwsze zdjęcia historycznego zwiastuna ery informatycznej, „Colossusa”
oraz potwierdza istnienie ośrodka kryptologicznego w Bletchley Park podczas
wojny
1976 ukazuje się popularna broszura płk. W. Kozaczuka pt. „Złamany szyfr” w serii
Sensacje XX wieku (kilka wydań)
1976 Andrzej Trzos – Rostawiecki tworzy film dokumentalny pt. „Enigma”
23.05.1976 śmierć gen. w stanie spoczynku G. Bertranda – francuski kontrwywiad
przeszukuje jego dom w Théoule-sur-Mer i konfiskuje prywatne archiwum
30.08.1978 Rada Państwa nadaje M. Rejewskiemu Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia
Polski – dekoracja odbywa się 12.12.1978 w Ministerstwie do Spraw
Kombatantów
30.08.1978 na terenie W. Brytanii, w Liss umiera Henryk Zygalski
1979 Rejewski otrzymuje z Londynu egz. książki Ronalda Lewina, wybitnego
brytyjskiego historyka pt. „Ultra goes to War. The Secret Story” – rzeczowa
i uczciwa ocena funkcjonowania polskiej Enigmy i brytyjskiej Ultry
1979 na ekrany kin wchodzi dwuczęściowy kolorowy film panoramiczny pt. „Sekret
Enigmy” Romana Wionczka, a później oparty na nim 8 – odcinkowy serial
telewizyjny pt. „Tajemnica Enigmy”, którego konsultantem jest M. Rejewski
1979 Rejewski pisze artykuł pt. „Jak matematycy polscy rozszyfrowali Enigmę”,
który ukazuje się w „Wiadomościach Matematycznych” 1980 nr 1
(pośmiertnie)
5.09.1979 Minister Obrony Narodowej nadaje M. Rejewskiemu Srebrny Medal za
Zasługi dla Obronności Kraju
15.09.1979 Polskie Towarzystwo Matematyczne, czyniąc odstępstwo od dotychczasowej
tradycji, nadaje magistrowi Rejewskiemu godność członka honorowego
1979 grudzień w wydanej monografii W. Kozaczuka „W kręgu Enigmy”, ukazuje się aneks
dokumentalny opracowany przez Rejewskiego pt. „Matematyczne podstawy
rozwiązywania niemieckiego szyfru maszynowego Enigma”
13.02.1980 Rejewski umiera na zawał serca i zostaje pochowany w asyście Kompanii
Honorowej WP na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze B 39
1980 w angielskiej wersji „Zastosowań Matematyki” (Applicationes
Mathematicae), XVI, 4. 1980r. ukazuje się artykuł Rejewskiego pt.
„Zastosowanie teorii permutacji do złamania szyfru Enigmy” (pośmiertnie)
1980 pamięć
1982 książka Gordona Welchmana pt. „The Hut Six Story” („Historia baraku
szóstego”) zapoczątkowuje korzystny zwrot w międzynarodowym uznaniu
wkładu Polaków w dekryptaż Enigmy
1983 odsłonięcie tablicy pamiątkowej trzech kryptologów w holu Collegium Minus,
siedzibie Instytutu Matematyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu
4.05.1983 Uchwała Rady Miasta Bydgoszczy nr 26/100/83 w sprawie nadania ulicy
w Fordonie nazwy „Mariana Rejewskiego”
4.06.1983 nadanie Szkole Podstawowej nr 3 przy ul. Zofii Nałkowskiej 9 imienia
Mariana Rejewskiego, połączone z odsłonięciem tablicy pamiątkowej oraz
wręczeniem sztandaru (obecnie Zespół Szkół nr 4 – bez kontynuowania nazwy
patrona)
16.08.1983 Poczta Polska wydaje kopertę pierwszego dnia obiegu FDC oraz znaczek
z okazji 50. rocznicy złamania szyfru Enigmy
16.08.1983 w 80. rocznicę urodzin, wmurowanie tablicy pamiątkowej na ścianie
frontowej kamienicy przy ul. Wileńskiej 6, w której urodził się Rejewski
1986 umiera Irena Rejewska i zostaje pochowana na Cmentarzu Wojskowym
na Powązkach obok męża
1992 TVP emituje film dokumentalny pt. „Wojna mózgów” m. in. o pracy
Rejewskiego nad Enigmą
2.06. 1997 odsłonięcie tablicy pamiątkowej Rejewskiego na ścianie pamięci Muzeum
Tradycji Pomorskiego Okręgu Wojskowego (obecnie Muzeum Wojsk
Lądowych)
1999 prezes Rady Ministrów RP Jerzy Buzek zwraca się do Prezydenta RP
Aleksandra Kwaśniewskiego, o pośmiertne odznaczenie trójki kryptologów
Orderem Orła Białego
1999 Brytyjczycy udostępniają memorandum przygotowane przez płk. S. Mayera,
ukazujące początki współpracy z Polakami w dziedzinie łamania Enigmy
1999 czerwiec odsłonięcie tablicy pamiątkowej przy ul. Gdańskiej 2 w Warszawie, gdzie
w latach 1969 – 1980 mieszkał M. Rejewski wraz z rodziną, ufundowanej
przez Spółdzielnię Budowlano – Mieszkaniową SUP
1999 lipiec z inicjatywy środowisk polonijnych, w Bletchley Park odbywa się pierwszy
polski festiwal dla upamiętnienia wkładu Polaków w rozszyfrowanie Enigmy
1.10.1999 odsłonięcie tablicy pamiątkowej polskich kryptologów na kamiennym
obelisku w Pyrach, przed wejściem do tajnego ośrodka radiowywiadu
1999 październik z inicjatywy Jana Nowaka – Jeziorańskiego, prezes Rady Ministrów RP Jerzy
Buzek zwraca się do premiera Tony Blaira, o wyjaśnienie losów dokumentacji
polskiego wywiadu z czasów drugiej wojny światowej przekazanej
Brytyjczykom, by nie wpadła w ręce władz PRL
28.01.2000 Rejewski zostaje laureatem plebiscytu „Gazety Wyborczej” i Radia „Elita” –
„Bydgoszczanin XX wieku”
14.02.2000 ukazuje się Postanowienie Prezydenta RP Nr 28/2000, o odznaczeniu trójki
kryptologów Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski
17.04.2000 światowa premiera filmu „U – 571”, w którym Amerykanie przypisują sobie
zasługi złamania szyfru Enigmy
2000 lipiec otwarcie czasowej ekspozycji („pokój polski”) w kompleksie muzealnym
Bletchley Park, dotyczącej polskiego wkładu w łamanie Enigmy
14.07.2000 uroczystość przekazania odznaczenia nadanego przez Prezydenta RP,
rodzinom nieżyjących kryptologów przez premiera J. Buzka, w Pałacu na
Wodzie w warszawskich Łazienkach
18.09.2000 przekazanie Enigmy w wersji morskiej premierowi J. Buzkowi przez księcia
Yorku Andrzeja, syna brytyjskiej królowej Elżbiety II (egz. w Muzeum Wojska
Polskiego w Warszawie)
15.11.2000 ukazuje się Zarządzenie Nr 58 Prezesa Rady Ministrów J. Buzka, w sprawie
powołania polskiej części Polsko – Brytyjskiej Komisji Historycznej do spraw
Dokumentacji Działalności Polskiego Wywiadu w II Wojnie Światowej i jego
Współdziałania z Wywiadem Brytyjskim
22.01.2001 światowa premiera filmu pt. „Enigma”, wypaczającego wkład Polaków
w złamanie szyfru – nagłośnione medialnie protesty strony polskiej, stają
się dobrą okazją do ukazania naszego wkładu intelektualnego w zakończenie
wojny
6.12.2001 odsłonięcie tablicy na grobie Rejewskiego, ufundowanej przez Polskie
Towarzystwo Matematyczne
2002 odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci polskich kryptologów na ścianie
budynku przy pl. J. Piłsudskiego 4 w Warszawie, ufundowanej przez
Zjednoczenie Polskie w W. Brytanii
24.06.2002 Uchwała Rady Miasta Stołecznego Warszawy nr XLVIII,704/2002 w sprawie
nadania ulicy w Gminie Warszawa – Ursynów nazwy „Mariana Rejewskiego”
11.07.2002 odsłonięcie płyty pomnikowej, dla uczczenia pamięci trzech polskich
kryptologów w Bletchley Park, przez księcia Kentu Edwarda
25.11.2002 odsłonięcie w holu ambasady RP w Londynie tablicy pamiątkowej,
o dokonaniach polskich kryptologów, przez premiera rządu Leszka Millera
6.08.2004 premiera filmu dokumentalnego pt. „Enigma – sukces poznańskich
matematyków”, ukazującego wkład absolwentów Uniwersytetu Poznańskiego
w złamaniu szyfrów niemieckiej maszyny Enigma
9 – 10.11.2004 międzynarodowa konferencja naukowa w Bydgoszczy nt. „Tajemnice
Enigmy. 65 rocznica przekazania Enigmy przez polski wywiad Państwom
Sprzymierzonym”
4.07.2005 Janina Sylwestrzak, córka M. Rejewskiego odbiera w Londynie z rąk gen. sir
Michaela Walkera, szefa Sztabu Obrony Narodowej W. Brytanii, Medal
Wojenny 1939 – 1945, przyznany jej ojcu w 1948r.
4.07.2005 w Londynie, w obecności szefów dyplomacji, opublikowano raport polsko –
brytyjskiej komisji historycznej zatytułowany: „Współpraca wywiadów Polski
i W. Brytanii podczas II wojny światowej” (wersja angielska)
1.09.2005 w Pałacu Raczyńskich w Warszawie, w obecności premiera Marka Belki
i wicepremiera rządu W. Brytanii Johna Prescotta, zaprezentowano raport
polsko – brytyjskiej komisji historycznej (wersja polska)
14.09.2005 ogólnopolska konferencja naukowa w Bydgoszczy w ramach obchodów
100. rocznicy urodzin M. Rejewskiego, połączona z odsłonięciem jego
pomnika w centrum miasta, promocją książki pt. „Marian Rejewski – 1980.
Życie Enigmą pisane” oraz emisją filmu TVP Bydgoszcz Andrzeja Tomczaka
pt. „Tajemnice Enigmy”
26.09.2005 międzynarodowa sesja naukowa poświęcona 100. rocznicy urodzin
M. Rejewskiego w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie
2.10.2005 odsłonięcie tablicy na frontonie willi Chateau des Fouzes k. Uzes,
upamiętniającej polsko – francuską współpracę kryptologiczną w latach
1940 – 1942
18.11.2005 konferencja naukowa w Instytucie Historii Pomorskiej Akademii
Pedagogicznej w Słupsku nt. „Polski wywiad wojskowy 1918 – 1945”,
w trakcie której omawiano m. in. wkład Polaków w rozszyfrowanie Enigmy
29.11.2005 odsłonięcie tablicy upamiętniającej trójkę polskich kryptologów w holu
Instytutu Matematyki i Kryptologii Wydziału Cybernetyki Wojskowej
Akademii Technicznej w Warszawie
6.12.2005 konferencja naukowa w Instytucie Historii Uniwersytetu Opolskiego
nt. „Setna rocznica urodzin Mariana Rejewskiego, matematyka
i genialnego kryptologa”
23.01.2006 nadanie imienia „Mariana Rejewskiego” sali audytoryjnej w Instytucie
Matematyki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy wraz
z odsłonięciem gipsowego modelu jego rzeźby
27.05.2006 nadanie imienia „Mariana Rejewskiego” Zespołowi Szkół nr 24
w Bydgoszczy przy ul. Puszczykowej 11 na Osowej Górze, odsłonięcie
tablicy pamiątkowej oraz wręczenie sztandaru
2007 Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im Adama Mickiewicza
w Poznaniu ustanowił Dzień Kryptologii
13.02.2007 nadanie imienia „Mariana Rejewskiego” Publicznemu Gimnazjum w Białych
Błotach, wręczenie sztandaru oraz prezentacja repliki Enigmy wykonanej
przez nauczycieli i rodziców
21.03.2007 Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu monety upamiętniające
75. rocznicę złamania szyfru Enigmy, o nominałach 2, 10 i 100 zł
10.11.2007 odsłonięcie pomnika trzech kryptologów w Poznaniu, przed dawną
siedzibą uniwersytetu na Zamku, w formie czterometrowego obelisku
11.11.2007 odsłonięcie tablicy upamiętniającej trójkę polskich kryptologów
w podziemiach kościoła św. Wojciecha w Poznaniu
23.11.2008 złożenie prochów ppłk. Maksymiliana Ciężkiego, sprowadzonych
z miejscowości Tywarddreath w W. Brytanii, na cmentarzu w Szamotułach,
połączone z odsłonięciem jego pomnika
28.08.2009 do obiegu wchodzi 4 – znaczkowa seria „Polacy na świecie”, a na jednym
z nich umieszczono podobizny zespołu kryptologów wraz z Enigmą
3.05.2009 postanowienie Prezydenta RP, o nadaniu Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą
Orderu Odrodzenia Polski ppłk. Maksymilianowi Ciężkiemu
2009 czerwiec odsłonięcie tablicy pamiątkowej na ścianie budynku dawnej placówki
polskiego wywiadu w Pyrach, z okazji 70. rocznicy przekazania aliantom
Enigmy
2.10.2009 nadanie imienia „Polskich Matematyków Zwycięzców Enigmy” Technikum
nr 7 i Zasadniczej Szkole Zawodowej nr 1 z Zespołu Szkół
Teleinformatycznych i Elektronicznych we Wrocławiu, połączone
z odsłonięciem rzeźby trzech kryptologów i tablicy pamiątkowej (obecnie
Szkoła Podstawowa nr 2 im. „Polskich Matematyków Zwycięzców Enigmy”
STO)
29.11.2010 postanowienie Prezydenta RP, o nadaniu Krzyża Wielkiego Orderu
Odrodzenia Polski płk. Gwido Langerowi
10.12.2010 sprowadzone ze Szkocji prochy płk. G. Langera spoczęły na cmentarzu
w Cieszynie
28.11.2011 uchwała Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego, o nadaniu
imienia „Mariana Rejewskiego” Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej
w Bydgoszczy
5.01.2012 odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej trzem polskim kryptologom
w Miedzeszynie
4.09.2012 w 80. rocznicę złamania szyfru Enigmy, w Centrum Szkolenia Sił
Połączonych NATO (JFTC) w Bydgoszczy Janina Sylwestrzak, córka
M. Rejewskiego odebrała Medal Knowltona, nadany jej ojcu przez
Komitet przy Związku Korpusów Wywiadu Wojskowego USA
17.10.2012 w specjalnej uchwale Senat uhonorował trzech polskich kryptologów
29.04.2013 Minister Obrony Narodowej powołuje Narodowe Centrum Kryptologii
3.07.2014 Muzeum Wojskowe w Oslo przekazało egz. Enigmy do powstającego
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
4.08.2014 międzynarodowe Stowarzyszenie Inżynierów Elektryków i Elektroników
(IEEE) z siedziba w USA, przyznało najwyższy laur, „Kamień milowy”
(„Milestone”) trójce polskich matematyków, którzy złamali szyfr Enigmy –
wyróżnienie ostatecznie zamyka kwestię autorstwa dekryptażu niemieckiej
maszyny szyfrującej
5.08.2014 odsłonięcie tablicy upamiętniającej nadanie Polakom „Kamienia milowego”
przed siedzibą Instytutu Matematycznego PAN przy ul. Śniadeckich 8
24.09.2014 Rada Miasta Bydgoszczy podejmuje uchwałę Nr LXII/1291/14 w sprawie
ustanowienia roku 2015 – „Rokiem Mariana Rejewskiego”, w związku ze
110. rocznicą jego urodzin i 35. rocznicą śmierci
19.11.2014 na zaproszenie Ministra Spraw Zagranicznych W. Brytanii, Philipa
Hammonda w Bletchley Park przebywają rodziny polskich kryptologów
22.11.2014 uroczystość umieszczenia nazwiska M. Rejewskiego w Galerii Sław
amerykańskiej Agencji Bezpieczeństwa Narodowego (NSA), mieszczącej
się w Narodowym Muzeum Kryptologii w Fort Meade k. Boltimore –
podkreślenie znaczenia wkładu polskich kryptologów w zakończenie
II wojny światowej
12.02.2015 nadanie imienia „Mariana Rejewskiego” Zespołowi Szkół w Ostromecku
wraz wręczeniem sztandaru
8.05.2015 nadanie imienia „Polskich Matematyków Zwycięzców Enigmy” Zespołowi
Szkół Samodzielnego Koła Terenowego nr 5 STO w Warszawie – Białołęce
na ul. Dziatwy 5
22.10.2015 konferencja naukowa wieńcząca obchody Roku Mariana Rejewskiego
w Bydgoszczy nt. „Bydgoszcz jako ośrodek działa wywiadowczych
w przeddzień i w trakcie trwania II wojny światowej”
10.11.2015 międzynarodowa konferencja naukowa w Warszawie nt. „Enigma –
zwiastun cywilizacji cyfrowej”
2015 listopad emisja 4 – odcinkowego filmu „Enigma” Bogusława Wołoszańskiego z cyklu
„Sensacje XX wieku” w National Geographic Channel i TVP
1.12.2015 odsłonięcie tablicy pamiątkowej M. Rejewskiego na budynku dawnego
Państwowego Gimnazjum Klasycznego w Bydgoszczy, przy pl. Wolności
2.12.2015 francuski wywiad odtajnia i przekazuje do archiwum w Vicennes część
prywatnego archiwum gen. G.Bertranda – jest tam ślad o polskim raporcie
(memorandum) przekazanym aliantom na spotkaniu w Pyrach przez
kierownictwo polskiego radiowywiadu. Na jego podstawie polscy
kryptolodzy, na życzenie gen. Bertranda, odtworzyli go na przełomie
1940 – 41r.
28.04.2016 odsłonięcie tablicy pamiątkowej Jerzego Różyckiego na murze 1 LO
w Wyszkowie, w 90. rocznicę zdania przez niego egzaminu dojrzałości
2016 – 2018 prezentacja ekspozycji, o dokonaniach polskich kryptologów
w szyfrokontenerze w Poznaniu, przed dawną siedzibą uniwersytetu
2017 sierpień odsłonięcie tablicy na budynku przy ul. Dworcowej 10 w Bydgoszczy,
gdzie w latach 1946 – 1962 mieszkał M. Rejewski z rodziną
2017 sierpień odsłonięcie tablicy na ul. Gdańskiej 10 w Bydgoszczy, gdzie w latach
1962 – 1969 mieszkał M. Rejewski z żoną
2017 październik zakończenie prac przy muralu z M. Rejewskim na ścianie kamienicy przy
ul. Gdańskiej 8 w Bydgoszczy, autorstwa Juliana Nowickiego
10.12.2017 pierwszy odjazd pociągu Inter City „Marian Rejewski” na trasie Bydgoszcz –
Warszawa – Bydgoszcz
2018 firma Gerlach rozpoczęła sprzedaż limitowanej edycji zegarków „Enigma”
będącą wyrazem hołdu dla geniuszu polskich krtptologów
25.01.2018 Dzień Kryptologii na UAM w Poznaniu – po raz pierwszy wręczono medal
Alumno Bene Merenti rodzinom polskich matematyków, pogromców
Enigmy
23.03.2018 ambasada RP w Londynie przekazała do muzeum w Bletchley Park replikę
polskiej bomby kryptologicznej
5.03.2019 zarządzeniem szefa MON Narodowe Centrum Kryptologii zmieniło nazwę na
Narodowe Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni im. Jerzego Witolda
Różyckiego
6.09.2019 w krypcie kościoła św. Piotra i Pawła, krakowskim Panteonie Narodowym,
w jednym sarkofagu złożono urny z ziemią z miejsc spoczynku trzech
polskich matematyków kryptologów
21.11.2019 TVP Historia wyemitowała dokument Norberta Rudasia pt. „Enigma.
Mamy nowiny”, w oparciu o materiały udostępnione przez francuski wywiad
w 2016r., a dotyczący losów sporządzonego przez Polaków
sprawozdania, przekazanego aliantom w lipcu 1939r. w Pyrach
2020 Hal Evans, absolwent Uniwersytetu w Cambridge, w ramach pracy
magisterskiej zbudował replikę cyklometru, urządzenia pomysłu polskich
kryptologów i przekazał ją do muzeum w Bletchley Park
20.01.2020 M.Rejewski został laureatem plebiscytu „Bydgoszczanie Stulecia”
za okres dwudziestolecia międzywojennego
23.01.2020 Rada Miasta Lubonia nadała Zespołowi Szkół imię „Polskich Kryptologów”
13.02.2020 uroczystość nadania imienia „Mariana Rejewskiego” wraz z wręczeniem
sztandaru Szkole Podstawowej w Białych Błotach
5.10.2020 szef MON nadał Wojskowemu Ogólnokształcącemu Liceum
Informatycznemu w Warszawie imię „Polskich Kryptologów”
2021 Bank Anglii wprowadził do obiegu 50 – funtowy banknot z podobizną Alana
Turinga, genialnego matematyka, który łamał szyfry Enigmy
24.10.2021 otwarcie Centrum Szyfrów Enigma (muzeum) w gmachu Collegium
Martineum UAM w Poznaniu
9.11.2021 w Galerii Kordegarda na warszawskim Krakowskim Przedmieściu, pod
egidą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, otwarto wystawę
„Enigma. Zagadka rozwiązana”
2.02.2022 dworzec Bydgoszcz Główna otrzymał imię Mariana Rejewskiego
8.02.2022 powołano Dowództwo Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni oraz
Wojska Obrony Cyberprzestrzeni
11.02.2022 w Delegaturze IPN w Bydgoszczy otwarto salę im. Mariana Rejewskiego
wraz z tablicą pamiątkową
25.11.2022 podpisanie umowy między Agencją Uzbrojenia a szwedzkim koncernem
Saab, o budowie okrętów rozpoznania radioelektronicznego ORP „Jerzy
Różycki” i ORP „Henryk Zygalski” do 2027r.
30.06.2025 prywatne Muzeum Pancerne w Kłaninie udostępnia Enigmę, zakupioną na
bazarze w Holandii przez jego założyciela, Mateusza Delinga.
Ostatnia aktualizacja: 1.08.2025r.
Opracowanie:
Jerzy Lelwic, kustosz
Muzeum Wojsk Lądowych
