22 stycznia 1863 r. rozpoczęło się Powstanie Styczniowe. Zryw szybko objął teren niemal całego kraju, a następnie Litwy, Białorusi i Ukrainy. Trwał do jesieni 1864 r., a utworzone struktury konspiracyjne funkcjonowały jeszcze w 1865 r.
➽ W czasie powstania doszło do około 1000-1200 potyczek.
➽ Największe z nich to bitwy pod Węgrowem i pod Siemiatyczami.
➽ Przez szeregi powstańcze przeszło około 350 tys. osób.
➽ Najwięcej uczestników było z Królestwa Polskiego oraz tzw. guberni zachodnich rosyjskich, czyli dawnych ziem Rzeczypospolitej, potem z Galicji i z zaboru pruskiego.
➽ W kwietniu 1864 aresztowano przywódcę powstania Romualda Traugutta i innych członków Rządu Narodowego. 4 miesiące później stracono ich na stokach Cytadeli Warszawskiej.
➽➽ Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym i najbardziej masowym ruchem niepodległościowym XIX wieku. Mimo ostatecznej militarnej przegranej – podobnie jak w przypadku powstania listopadowego – odniosło “zwycięstwo ducha”. Etos walki o wolną Ojczyznę dzięki temu płonął w sercach Polaków przez następne dekady.